پیشرفت حوزه‌های صنایع خلاق ایران در آینه آمار

40 سالگی انقلاب اسلامی ایران

در دنیای امروز صنایع خلاق به یکی از ارکان اصلی پیشرفت اقتصادی کشورها تبدیل‌شده‌اند و علاوه بر اهمیتی که خود دارند، تأثیرات قابل ملاحظه‌ای بر حوزه‌های دیگر مانند اشتغال‌زایی و تأثیرات فرهنگی نیز از خود برجای می‌گذارند. در کشورهای پیشرفته سهم درآمدهای حاصل از صنایع خلاق در اقتصاد ملی بسیار پررنگ است؛ اما در کشور ما با توجه به وجود منابع طبیعی همچون نفت و گاز، ظرفیت‌های اقتصاد خلاق و صنایع خلاق تاکنون چندان که باید، مورد توجه قرار نگرفته است. البته در دو دهه اخیر سیاست‌گذاری دولت‌ها و برنامه‌های راهبردی همچون سند چشم انداز و برنامه‌های توسعه، مسیر اقتصاد را بیش از پیش به سمت حوزه صنایع خلاق جهت داده‌اند. برای آن که نگاهی دقیق‌تر نسبت به این موضوع داشته باشیم، تصمیم گرفتیم که در این مطلب به طور خلاصه وضعیت صنایع خلاق ایران را در برخی حوزه ها در آینه آمارها بررسی کنیم.

الف) حوزه استارتاپ

ورود استارتاپ‌ها به ایران از اوایل دهه 80 شمسی آغاز شد که در سال‌های 86 و 88 روند ایجاد استارتاپ‌ها و رشد آن‌ها آغاز گردیده و در سال‌های 92 تا 96 از روند رو به رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است. اگرچه در حال حاضر آمار رسمی دقیقی از تعداد استارتاپ‌های ایرانی در دست نیست، اما آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که این تعداد از 130 استارتاپ در سال 92 به حدود 42 هزار استارتاپ در سال 96 رسیده است که تقریباً رشدی معادل 3 هزار برابر داشته است. همچنین تعداد شتاب‌دهنده‌های ایرانی از 5 شتاب‌دهنده در سال 92 به 72 شتاب‌دهنده در سال 96 رسیده است که می‌توان گفت از رشد حدودی 15 برابری برخوردار بوده است. در رأس شتاب‌دهنده‌ها مراکزی همچون آواتک، ستاک، دیموند، پیک برتر، تریگ آپ، پیشگامان پژواک پردیس و صبا ایده قرار دارند که توانسته‌اند با حمایت از تعداد قابل توجهی از استارتاپ‌ها نسبت از شتاب‌دهنده‌های دیگر پیشی بگیرند. در حال حاضر قطب اصلی استارتاپ کشور تهران است و پس از تهران به ترتیب استان‌های خراسان رضوی، فارس و البرز قرار دارند. لازم به ذکر است که تعداد استارتاپ‌های ایرانی در زمینه فروشگاه اینترنتی بیش از سایر حوزه‌ها بوده و پس از آن به ترتیب، حوزه‌های فینتک، رسانه و خبر، خدمات آنلاین، تبلیغات و آموزش در رتبه‌های بعد قرار می‌گیرند. در چند سال اخیر رشد قارچ گونه استارتاپ‌ها باعث ایجاد رقابت شدید در این حوزه گردیده است که البته تعداد قابل توجهی از استارتاپ‌ها به دلایل مختلف از قبیل نداشتن سرمایه کافی، نداشتن دانش و تجربه و همچنین نداشتن تیم مؤثر و خلاق در مراحل ابتدایی کار متوقف شده و شکست خورده‌اند. 

 ب) بازی های رایانه ای

بازی های رایانه ای در ایران حداقل از دو دهه پیش به طور پررنگ در اقشار مختلف مردم جامعه نفوذ داشته اند و بسیاری از کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی بزرگسالان نیز ترجیح می دهند بخشی از زمان خود را با این سرگرمی سپری کنند. صنعت بازی های رایانه ای در ایران به ویژه در ده سال اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است؛ تا سال 2016 کشور چین با 24 میلیارد دلار درآمد از محل فروش بازی های رایانه ای رتبه اول در جهان را به خود اختصاص داده بود و کشور ما نیز با فروش 270 میلیون دلاری در جایگاه بیست و پنجم را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمارها حدود 40 درصد از کاربران بازی های رایانه ای در ایران را زنان تشکیل می دهند و اغلب کاربران نیز در رده سنی 12 تا 19 سال قرار دارند. گفتنی است کشورهای امریکا، ژاپن، کره جنوبی و آلمان کشورهایی هستند که پس از چین در جایگاه های دوم تا پنجم جهان در زمینه درآمد از بازی های رایانه ای قرار می گیرند.

پ) حوزه گردشگری

در حوزه گردشگری آمارهای قابل توجهی وجود دارد که از اهمیت این حوزه، هم برای گردشگران داخلی و هم برای گردشگران خارجی خبر می‌دهد. بر اساس آمارها، تا سال 96 حدود 9 میلیون گردشگر ایرانی به خارج از کشور سفر کرده‌اند که نیمی از سفرهای آن‌ها به سفرهای زیارتی اختصاص داشته است. همچنین نیمی از گردشگران زیارتی زائران کربلا بوده‌اند که در ایام مختلف سال به ویژه در ایام اربعین به مقصد این شهر از کشور خارج شده‌اند. همچنین بر اساس آمارهای اعلام شده، تعداد گردشگران خارجی که به ایران وارد شده‌اند حدود 5 میلیون و 200 هزار نفر بوده است که نشان از اهمیت تمرکز بر این حوزه و بهبود زیرساخت‌های فرهنگی و گردشگری دارد. البته تا مردادماه 97، سفرهای ایرانیان به خارج از کشور در مقایسه با همین مدت در سال قبل حدود 11 درصد کاهش پیدا کرده است. گفتنی است که کشورهای ترکیه، عراق، امارات، گرجستان و جمهوری آذربایجان کشورهایی هستند که بیشترین مقصد گردشگری ایرانیان را به خود اختصاص داده‌اند.