واحدهای خلاق

اطلس کسب‌وکارهای خلاق برای اولین بار در کشور بر اساس آمایش سرزمینی تدوین شده است. این اطلس با نگاه سیاست گذاری کلان و حاکمیتی در حوزه صنایع خلاق بخش های مختلف را مورد بررسی قرار داده است. همچنین در این گزارش نقاط قوت و نقاط ضعف در استان های مختلف در حوزه های مختلف صنایع خلاق مورد بررسی قرار گرفته است.

در ابتدای این نشست دکتر جمشید گراوند، رئیس هیئت مدیره شرکت بین المللی نقش کلیک به عنوان مجری تدوین اطلس، ضمن معرفی شرکت نقش کلیک اظهار کردند که یکی از اساسی ترین چالش ها در مسیر تدوین گزارشات و تنظیم اسنادی که منجر به برنامه ریزی های کلان می شود جمع آوری داده های اولیه است. به همین منظور در اوایل دهه 80 شرکت بین المللی نقش کلیک در بخش خصوصی تاسیس گردید تا ساماندهی داده های موجود در کشور و  تولید داده های مورد نیاز و نیز استفاده از داده های تولید شده توسط محققان را پیگیری نماید.

وی افزود: در این مجموعه ما در ابتدا اطلس های اجتماعی که شامل داده های مکان محور بود انجام دادیم. این تجربیات، ما را بر این داشت که شروع به تولید اطلس ها داشته باشیم و سازمان ها را نیز تشویق کنیم که در حوزه های تخصصی خود اقدام به تولید این اطلس ها و آمایش ها کنند.

دکتر گراوند گفت: در طی جلساتی که با مدیران صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق و ستاد توسعه فناوری های فرهنگی و نرم انجام گرفت تصمیم گرفته شد اطلس کسب و کارهای خلاق نیز تدوین شود. این پروژه یکی از کارهای شاخص کشور است و می تواند مبنای آمایش کسب و کارهای خلاق شود و امیدواریم این گزارش کمکی به جهت دهی در این حوزه، تصمیم گیری ها بر اساس توان اکولوژیک مناطق، ظرفیت سازی و فرصت سازی استان ها و کمک به بهره وری حداکثری زیست بوم صنایع خلاق کند.

در ادامه نشست آقای امیرحسین رضی اقدام به معرفی فعالیت های خانه خلاق و نوآوری کاف داشتند.

پس از آن دکتر مسعود حسنلو، دبیر ستاد توسعه فناوری های فرهنگی و نرم به معرفی و تشریح فعالیت های ستاد در دو سال گذشته پرداختند. ایشان گفتند: ستاد سه دوره را تاکنون گذرانده است. دوره اول شکل گیری ادبیات و گفتمان صنایع خلاق بود که در اوایل دهه نود شکل گرفت. در دوره دوم، زیرساخت و زیست بوم شرکتهای خلاق و خانه های خلاق و نوآوری ایجاد شد. در دوره سوم در دو سال اخیر تلاش شد تا به کارکرد این زیست بوم و گفتمان نقش بیشتری داده شود.

وی افزود: ما برای حل مسائل اجتماعی نیاز داریم تا مجموعه های موثر در جامعه داشته باشیم. مجموعه ای موثر است که بتواند روی حداقل 10 درصد جامعه ای که متاثر از یک مسئله اجتماعی هستند تاثیر بگذارد.

یکی از ضعف های حوزه فناوری های نرم، نبود حلقه مشاوران و نخبگان اجتماعی است تا ارتباطی بین مجموعه های موثر و حل مسائل اجتماعی داشته باشد. یکی از تمرکزهای معاونت علمی و فناوری نیز ساخت اکوسیستمی بوده تا مجموعه های موثر در آن رشد پیدا کنند. در این فضا مجموعه نوپا رشد پیدا کرده به مجموعه مستعد رسیده و نهایتا تبدیل به مجموعه موثر خواهد شد. زیرساخت های اکوسیستم مانند شتابدهنده ها، خانه های خلاق و نوآوری، پارک ها و ... مسئول تبدیل مجموعه نوپا به مجموعه مستعد هستند.

این مسئله در حوزه فناوری های نرم هنوز بصورت کامل اتفاق نیفتاده است. در دو سال اخیر ستاد با زیست بومی مواجه بود که در نقطه بلوغ بود؛ بنابر این ما در ستاد، فعالیت اصلی را بر مبنای تبدیل مجموعه موثر به مستعد قرار دادیم. یک نقطه مغفول در این زمینه، صادرات صنایع خلاق بود. در سال گذشته سعی شد  بسترهای توسعه صادرات صنایع خلاق و ارتباطی اکوسیستم صنایع خلاق با کشورهای منطقه، آسیای میانه و همسایگان توسعه پیدا کند.

آقای حسنلو افزود: همچنین سعی شد خدمات عمومی برای شرکت های خلاق و خانه های خلاق گسترده تر شود. اما با توجه به گسترده بودن حوزه های صنایع خلاق، بدون ورود متولیان و بازیگران دیگر حاکمیتی، مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سایر دستگاه های اجرایی و نهادهای مرتبط نمی توان سبد جامعی از حمایت ها در این حوزه ایجاد کرد.

نکته دیگر این است که فضای تامین مالی و تسهیلات در حوزه شرکتهای دانش بنیان مناسب است اما این مورد در حوزه صنایع خلاق ضعف داشت؛ چنانکه شرکت های خلاق امکان استفاده از تسهلات صندوق نوآوری و شکوفایی را مشابه شرکتهای دانش بنیان ندارند. توجه به این نکته که محصولات خلاق بخش مهمی از سبد خرید مردم را تشکیل میدهند نیز مهم است. ما علاوه بر این که تصمیم به افزایش توسعه صندوق های مالی و سایز ابزارهای مالی برای این بخش گرفتیم، تمرکز اصلی را بر حوزه جمع سپاری به عنوان یکی از روش های مناسب در حوزه صنایع خلاق داشتیم.

همچنین یکی دیگر از برنامه های ما در سال گذشته ایجاد کارگروه ها در 17 حوزه و ارتباط با بیش از 100 کارشناس مرتبط در این حوزه ها بود.

در بخش پایانی این نشست، پنل نقد و بررسی اطلس کسب و کارهای خلاق با حضور دکتر رضوی مدیر پروژه از شرکت نقش کلیک، دکتر ایزدخواه از فعالان زیست بوم خلاق و مدیرعامل مجموعه ترجمان، دکتر سید مهدی سادات حیاتشاهی مدیرعامل و عضو هیئت مدیره صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق برگزار شد.

دکتر رضوی ضمن معرفی کلی اطلس صنایع خلاق گفتند: در این اطلس به تفکیک همه حوزهای صنایع خلاق بررسی شده است. برای این منظور 17 دستگاه اجرایی و نهاد در کشور انتخاب شد که داده های مرتبط با صنایع خلاق را داشته باشند و پس از مراجعات، 8 دستگاه اجرایی در نهایت انتخاب شدند. داده های این نهادها اکثراً بر اساس پیمایش ها و نمونه گیری ها بود و کافی نبود. در طی این فرایندها، داده های وزارت صمت و مجوزهای صادره برای کسب و کارها برای آمارهای استانی مورد استفاده قرار گرفت.

دکتر رضوی گفت: یکی از این آمارها، بررسی تعداد دانشجویان فعال در حوزه صنایع خلاق بود. مسئله مهم در این اطلس ترسیم نقشه هایی مبتنی بر تعداد شاغلین، دانشجویان و کسب و کارها و بر اساس استانها بود که لحاظ شده است.

در مرحله بعد تعداد دانشجویان بر اساس تفکیک جنسیتی نیز بررسی شده است. ما در برخی حوزه های صنایع خلاق پراکندگی بالای زنان و یا مردان را داریم. بطور مثال در حوزه صنایع دستی 90 درصد دانشجویان خانم ها هستند و این شکاف جنسیتی بین رشته های صنایع خلاق زیاد است.

نکته دیگر در این اطلس ارتباط بین تعداد دانشجویان و تعداد کسب و کارهاست. طبیعتا این رابطه باید مستقیم باشد اما نتایج، نشان دهنده رابطه عکس در این موضوع است.

موضوع بعدی ارتباط بین سطح توسعه سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی است. ما در کشور استان هایی داریم که همیشه تعداد شرکتهای خلاق بیشتری دارند، که این استانها همیشه سطح توسعه سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی بیشتری دارند و بنابر این به عنوان یک گزینه می توان پیشنهاد داد که در برنامه ریزی برای توسعه زیست بوم خلاق باید پتانسیل های استانی لحاظ شود، تا پراکندگی مناسب در سطح کشور در راه این توسعه زیست بوم ایجاد شود.

در ادامه این پنل آقای سادات حیاتشاهی مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری صنایع خلاق بیان نمودند که یکی از کمبودهایی که در اکثر بخش های سیاست گذاری و اجرایی وجود دارد، اطلاعات آماری است که سبب می شود برنامه ریزی ها با سعی و خطا پیش بروند. وی افزود کمبود اطلاعات آماری برای تحقق اهداف ترسیم شده در سند ملی توسعه فناوری های فرهنگی و نرم ما را بر آن داشت که اطلاعات و آمار لازم را در حوزه صنایع خلاق جمع آوری کنیم.

برای اینکه بتوان در حوزه های مختلف اطلاعات لازم را جمع آوری کرد در بخش هایی با پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشکده مطالعات فناوری توافق شد که در حوزه های مختلف دورنمایی از هر حوزه داشته باشیم که این مطالعات در سال گذشته انجام شد. قدم بعدی بحث آمایش سرزمین و آمار بود که با توجه به سابقه موفق شرکت نقش کلیک، این برنامه شروع و منجر به تولید اطلس صنایع خلاق شد. البته نکته حائز اهمیت این است که به دلیل تغییرات مستمر در آمار و اطلاعات، به روزرسانی سالیانه این اطلس ضروری است.

در بخش پایانی دکتر ایزدخواه، مدیرعامل نشر ترجمان ضمن تشکر از تیم تهیه کننده اطلس صنایع خلاق اظهار داشتند: در جهان تحلیل های بسیاری توسط شرکتها در حوزه های مختلف تهیه و ارائه می شود و مخاطبان اقدام به خریداری آن بخش از اطلاعات مدنظر میکنند.

شاید بهتر باشد این اطلاعات در قالب یک محصول نرم افزاری با قابلیت جستجو و طبقه بندی اطلاعات باشد. همچنین نقد دیگری که به این اطلس وارد است بهبود گرافیک و طراحی خروجی نهایی این آمارها و نقشه ها است که البته با توجه به بودجه هر سازمان تغییر میکند.

نکته بعدی متدولوژی و روش این کار هست. بهتر است روش انجام این کار بصورت دقیق تر بیان شود تا مخاطب با جزئیات دقیق آن آشنا شود. از نظر تحلیل نیز می توان با افزودن اطلاعات بیشتر به این گزارش سایر آمارهای مورد نیاز بنگاه های دیگر مرتبط را نیز تامین کرد تا علاه بر استفاده در بخش سیاست گذاری، در آن بخش نیز مورد استفاده باشد. همچنین در انتها می شد توصیه های سیاستی و تحلیل های کامل تری انجام شود. بطور مثال اندازه بازارهای هر حوزه و میزان سرانه مصرف هر استان درج شود تا هر کسب و کاری اقدامات خود را بر اساس آن داده ها تنظیم نماید.

در بخش پایانی این نشست، افراد حاضر در پنل، به سوالات حاضران پاسخ دادند.