واحدهای خلاق

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، مرکز بررسی های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری در سلسله نشست‌های «برای ایران» با موضوع «تحول در حکمرانی صنایع فرهنگی و خلاق» عصر دوشنبه ۵ آذر میزبان حسین افشین سکاندار زیست بوم نوآوری و فناوری کشور و تنی چند از معاونان این مجموعه و البته جمعی از فعالان و کارگزاران صنایع خلاق کشور بود.

سلسله نشست های برای ایران به همت معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری و با همکاری باشگاه تنظیم‌گری اندیشکده حکمرانی در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با هدف بررسی چالش ها و مسائل حوزه های مختلف و ارائه راهکارها برگزار می‌شود.

سهم قابل توجه صنایع خلاق در اقتصاد و اشتغالزایی

مدیر اندیشکده فرهنگ و صنایع خلاق در ابتدای این نشست در سخنانی با اشاره به صادرات محصولات صنایع خلاق برخی کشورها افزود: صادرات صنایع خلاق کشور ژاپن حدود یک میلیارد دلار از صادرات ایران بیشتر است.

محمدعلی امینی گفت: اکنون سهم اقتصاد خلاق دراقتصاد جهانی حدود سه درصد و اشتغالزایی شش درصد یا حدود ۲۰۰ میلیون نفر است. متاسفانه هنوز سهم اقتصاد ایران و اشتغالزایی از این محصولات در جهان مشخص نیست و خود این مساله یعنی ما با وجود برخورداری از تاریخ و تمدن و فرهنگ کهن که به طورحتم بستر و پیشران صنایع خلاق محسوب می شود اهمیتی برای این حوزه قائل نیستیم.

وی افزود: این درحالی است که صنایع خلاق سهم زیادی می تواند در اشتغالزایی داشته باشد و باید راه ورود بیشتر جوانان تحصیلکرده و خلاق به این حوزه تسهیل شود.

امینی با بیان اینکه، البته در طول سال های گذشته اقدامات خوبی در حوزه صنایع خلاق انجام شده و موفقیت هایی نیز داشته ایم، حوزه نوشت افزار و پویانمایی را از آن جمله نام برد.

وی افزود: خوشبختانه در حالی که اوائل دهه ۹۰ واردات نوشت افزار کشور حدود ۸۰ درصد بوده است که اکنون این سهم داخل تولید می شود یا در حوزه پویانمایی تولیدات بسیار خوبی داشته ایم. همچون انیمیشن بچه زرنگ که ۵۰۰ هزار دلار هزینه ساخت آن بوده اما درآمد حاصله یک و نیم میلیون دلار بوده است.

وقتی هنوز هم صنایع خلاق برای حاکمیت تبدیل به مسئله نشده

مدیر اندیشکده فرهنگ و صنایع خلاق در ادامه با اشاره به ارتباط و برگزاری نشست اندیشکده فرهنگ و صنایع خلاق با بسیاری فعالان و نهادهای مرتبط با حوزه صنایع خلاق و انجام پژوهش های مختلف در حوزه بودجه نهادهای فرهنگی و هزینه کردهای حوزه فرهنگ کشور در بخش های مختلف و البته مطالعه گزارش های بین المللی در حوزه صنایع خلاق افزود: سندپژوهشی انجام شده در واقعیت بیانگر آن است که هنوز حوزه صنایع خلاق برای حاکمیت تبدیل به مسئله نشده و هم اکنون نیز در این لایه زیست می کنیم.

امینی گفت: ما به یک نرم افزار اقدامی رسیده ایم که حدود ۸۰ درصد جمع حاضر هم با این اقدامات موافق هستند، هرچند درحوزه صنایع خلاق با احتیاط جلو می رویم، آنچه لازم است حاکمیت به آن جدی وارد شود ایجاد یک نهاد پیشران همچون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است و باید پذیرفت گفتمان علم و فناوری در کشور با ایجاد این معاونت تغییر محسوسی یافته است.

وی با اشاره به فعالیت نهادها و دستگاه های فراوان در حوزه فرهنگ کشور تاکید کرد: کشور در عرصه فرهنگ به جد نیازمند ایجاد یک نهاد پیشران همچون معاونت علمی و فناوری است.

این فعال حوزه صنایع خلاق با تاکید براینکه نگاه صدقه ای حاکمیت به صنایع خلاق در کشور نیازمند ترمیم و جعبه ابزاری از اقدامات در حوزه صنایع خلاق نیازمند انجام است افزود: صنایع خلاق نیازمند تامین مالی با نگرش سرمایه گذاری است.

در حوزه صنایع خلاق به گفتمان واحد نرسیده ایم
دبیرسابق ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این نشست با یادآوری تاریخچه ای از صنایع خلاق در کشور گفت: با شروع دولت اصلاحات مطالعات و بررسی هایی در خصوص  اسناد توسعه ای کشورهای شرق آسیا بویژه چین، ژاپن و کره جنوبی انجام  شد و مشخص شد یکی از موضوعات مورد توجه این کشورها موضوعی تحت عنوان فناروی های فرهنگی بود.

محمدحسین سجادی نیری ادامه داد: همان زمان دفتر همکاری های فناوری متوجه این موضوع شد و کمیته ای را برای این منظور تشکیل داد که روی فناوری های فرهنگی متمرکز شود و در دولت اول تدبیر و امید در نقشه جامع علمی کشور ۹ فناوری احصاء شده بود که اینها دارای اولویت الف فناوری کشور بودند و از بین اینها ۸ فناوری های تک محسوب می شدند و مهمترین نگاه به فناوری های فرهنگی و نرم در قالب این سند بود که در این سند به عنوان یکی از فناوری های نه گانه احصاء شده بود.

وی افزود: با توجه به الگوی موفقی که توسط ستاد نانو در کشور شکل گرفته بود، رهبر معظم انقلاب نیز در سال ۱۳۹۳ به شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکیدکردند که این الگو پیشران فعالیت های فرهنگی در کشور باشد لذا معاونت علمی در دوره دکترستاری حوزه صنایع فرهنگی و خلاق کشور در قالب یک ستاد ویژه در مجموعه معاونت علمی دنبال شود.

دبیرسابق ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: در بازه ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹ که مسئولیت ستاد ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را عهده دار بودم اولین اتفاق در کشور در حوزه صنایع خلاق تدوین و البته تصویب «سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم» با تایید شورایعالی انقلاب فرهنگی و ابلاغ آن توسط رئیس جمهور و رئیس شورایعالی انقلاب فرهنگی وقت در تیرماه ۱۴۰۰ بود.

وی اظهار کرد: به نظرم این سند بالادستی تاثیرگذاری خود را داشته و برگزاری این نشست که یک فرصت گفت و گو در خصوص صنایع خلاق فراهم کرده  است نیز بیانگر همین است.

سجادی نیری افزود: در همان دوران ایجاد لاین شرکت های خلاق به موازات شرکت های دانش بنیان نیز از دیگر اقدامات دوره بنده بود زیرا شرکت های صنایع خلاق نوآور محور هستند و از شمولیت قانون شرکت های دانش بنیان نمی توانستند بهره مند باشند که مسیر جدیدی تحت عنوان شرکت های خلاق با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری ایجاد شد و بعدها در اردیبهشت ۱۴۰۱ عنوان واحدهای خلاق تعریف و معاونت علمی این دسته را به عنوان یک بخش از اکوسیستم دانش بنیان ها به رسمیت شناخت.

وی گفت: همچنین پارک علوم و صنایع فرهنگی شکل گرفت که سازمان جهاد دانشگاهی متولی گری این مجموعه را عهده دار شد و مراکز رشد در حوزه فناوری های فرهنگی از سه مرکز به ۱۱ مرکز رشد افزایش یافت و در کنار آن شتاب دهنده ها و بخشی از کارخانه های نوآوری و بخشی از پارک ها به صنایع خلاق اختصاص یافت که به عنوان مثال هم اکنون حوزه صنایع خلاق یکی از محورهای اصلی پارک علم و فناوری سیستان و بلوچستان است.

دبیرسابق ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به شکل گیری نهادهای تامین مالی صنایع فرهنگی و خلاق در دوران مدیریتی خود، راه اندازی صندوق غیردولتی صنایع خلاق همچون صندوق سپهر و چندین صندوق خطرپذیر برای حمایت از این حوزه را از دیگر اقدامات انجام شده دراین حوزه نام برد.

وی در عین حال با بیان اینکه، با وجود اینکه یک سند ملی در حوزه صنایع فرهنگی و خلاق در کشور به تصویب رسیده است، هنوز در این حوزه به یک گفتمان واحد در کشور نرسیده ایم.

صنایع خلاق باید ذیل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باشد
دبیرسابق ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تاکید براینکه، در طول دو سال گذشته بخشی از تلاش های ما در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری حفظ متولی گری حوزه صنایع فرهنگی و خلاق در کشور بوده در خصوص چرایی این اتفاق نیز گفت: نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث، فرهنگی و گردشگری و  سازمان تبلیغات تمایل دارند که به محور صنایع خلاق در کشور تبدیل شوند.

سجادی نیری تاکیدکرد: البته مدیریت حوزه فناوری های نرم و صنایع خلاق باید در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری باشد زیرا ستاد نانو و ستاد زیست فناوری درذیل این معاونت شکل گرفت و مسئله نوآوری و فناوری مسئله فراسازمانی و فراوزراتخانه ای است همانطور که ستادهای نانو و زیست فناوری نیز می توانست مدعیانی همچون وزارت بهداشت و جهاد کشاورزی داشته باشد.

دبیر سابق ستاد توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه، حوزه صنایع خلاق و فرهنگی باید در محملی ورای آن چیزی که در ۴۰ سال گذشته در کشور آنرا سنجیده ایم قرار گیرد، افزود: چه بسا اینکه اگر قرار بود حوزه صنایع خلاق و فرهنگی به واسطه وزارتخانه ها شاهد اتفاقات مناسبی باشد، دهه هاست که شاهد حضور دستگاه های وزارت ارشاد و میراث و آموزش و پرورش و سایر نهادهای فرهنگی مرتبط هستیم اما هیچ اتفاقی بواسطه آنها رقم نخورده است.

موضوع اصلی صنایع خلاق و فرهنگی در واقع همان نهاد پیشران است و به نظر می رسد الگویی که در کشورهای همچون انگلیس، کره جنوبی و استرالیا پیگری شد همگرایی و تجمیع نهادهایی است که می توانند در این حوزه درکنار یکدیگر قرار گرفته و هم افزایی لازم را داشته باشند.

دانش بنیان ها اگر نبودند حتما زندگی امروز ما سخت تر شده بود
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور نیز دراین نشست در ابتدای سخنان خود با اشاره به برخی انتقادها از دانش بنیان ها با تاکید دستاوردهای دانش‌بنیان‌ها درطول سال های اخیر افزود: ما به هر بخش که توجه لازم را داشته ایم شاخص ها را افزایش داده اند.

حسین افشین با اشاره به وضعیت تحریمی کشور در چند سال اخیر و اینکه اگر دانش بنیان ها نبودند حتما زندگی امروز مردم ما سخت تر شده بود، مثال واضح آنرا تولید و بومی سازی بسیاری از داروها مورد نیاز مردم دانست که اگر این بخش توسط دانش بنیان ها مورد توجه قرار نگرفته بود اکنون یا با کمبود شدید دارو مواجه بودیم یا اینکه با قیمت بسیار گزاف به دست مصرف کنندگان می رسید. یا تولید کاتالیست ها و الکترودها مورد نیاز صنایع فولاد کشور که وابستگی آنها را به خارج از کشوررا قطع کرد. همچنین بسیاری از تجهیزات مورد نیاز بخش های مختلف حوزه های صنعت، نفت و پتروشیمی که بومی سازی آنها توسط دانش بنیان ها مشکل تولیدکنندگان این بخش ها را مرتفع کرد.

صنایع خلاق در معاونت علمی از ستاد به معاونت تبدیل می شود
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور همچنین با تاکید بر حمایت از بخش خصوصی برای ورود هرچه بیشتربرای راه اندازی مجموعه های نوآورانه و حتی پارک ها و ارائه مجوزهای لازم به آنها، گفت: نوع نگاه معاونت علمی در واقع محصول محور است یعنی یک محصول یا خدمت نوآورانه مبتنی بر دانش و خلاقیت و البته مورد نیاز در کشور است.

افشین با ذکر مثالی با اشاره به شکل گیری برخی خدمات نوآورانه در کشور افزود: این مجموعه ها خدمات رسانی به مردم را نسبت به دهه های گذشته تسهیل کرده اند.

وی در توضیح بیشتری گفت: هر محصولی که به هر آسایش هر حوزه ای کمک می کنند معاونت علمی خود را متولی آن محصول می داند و نیازی نیست به ما بگویند حالا ما باید جایگاه خاص برای آن تعریف کنیم و در حوزه صنایع خلاق نیز کارجدی ما از الان می خواهد شروع شود و این حوزه در معاونت علمی باید از ستاد به معاونت صنایع فرهنگی و صنایع خلاق تبدیل شود.

افشین همچنین با ذکر مثالی با بیان اینکه، هم اکنون بسیاری هنرمندان نقاش در کشور از توانایی اجاره بالای گالری ها برای نمایش تولیدات خود ناتوان هستند افزود: واقعیت این است که اینجا نیازمند ورود بخش حاکمیت است و باید در معاونت علمی با هماهنگی لازم با حوزه میراث فرهنگی و فرهنگ و ارشاد اسلامی این تمهیدات را برای فعالان حوزه های مختلف بخش هنر فراهم کنیم.

وی گفت: درحال حاضر با مذاکرات انجام شده با دستگاه میراث فرهنگی درصدد گرفتن فضاهای غیرقابل استفاده آنها برای فعالان صنایع خلاق کشور هستیم و در حال ایجاد یک پتانسیل بزرگ از محل امکانات دولتی برای فعالان این بخش هستیم و حتما در بخش ارائه تسهیلات مالی نیز اقدامات مناسبی را هم پیگیری خواهیم کرد.

افشین با بیان اینکه، صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری اکنون فقط به دانش بنیان ها تسهیلات ارائه می کند، تاکید کرد: باید در هیات دولت و اساسنامه این صندوق اعطا تسهیلات به فعالان حوزه صنایع فرهنگی و خلاق نیز گنجانده شود.ضمن اینکه ورود افراد مستعد و خلاق به حوزه دانش بنیان یا حوزه صنایع خلاق را سهل بگیریم اما در ارزیابی خروجی های آنها باید سخت گیری لازم را داشته باشیم.